Саха иистэнньэҥэ тургутууга бэлэмнэнэр

Дугуйдаан айанныыр таҥаһыттан ханныга сирилэс силлиэни, тоһуттар тымныыны тулуйуой? Аатырбыт “Bask” фирма таҥаһа дуу, куобах, саһыл тириитэ, таба тыһа таҥаспыт дуу?

Дугуйдаан уол сахабыт атын тургута, улуу дьоммут Өксөкүлээх Өлөксөй , Кырбаһааҥкын атыыһыт сатыылаабыт суолларынан толооҥҥо хонордуу аттанара субу кэллэ.

Онуоха Таатта улууһун Дьүлэй нэһилиэгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Изабелла Иннокентьевна Элякова – Илгийээнэ утуйар да уутун умнан сылаас таҥаһы тиктэрбин диэн эт илиитинэн ынах тириитигэр тиийэ имитэн, Оҕобут ыраах айаҥҥа ичигэс таҥастаах тоҥо-хата сылдьыбатын диэн кыайбатын да кыайа, сорох-сорох өттүгэр өбүгэ өйүнэн сирдэтэн, илиилэрэ бэйэлэрэ тигэннэр дьэ чугаһатта.

Туох-ханнык үлэлээн эрэрин туоһулаһаары Илгийээнэҕэ эрийдим.

— Хайа, дьэ төһөлөстүҥ?

— Саамай ыарахана тирии имитиитэ. Олус сыралаах. «Сахабулт” тириилэрин ылан тигээри гыммытым иннэни сап тардарын да уйбаттар. Онон син биир өбүгэлэрбит үгэстэринэн араас ньыманан илитэн, имиттим. Онон өбүгэм барахсан мындыр өйүн, сатабылын туох да солбуйбат эбит диэн санааҕа кэлэн олоробун.

— Бу ыарахан айаҥҥа , аһаҕас халлааҥҥа тоҥуу хаар устун хаамарга атах таҥаһа сүҥкэн оруолу ылыа турдаҕа…

— Куруму этэрбэс таба тыһыттан тигилиннэ, иһигэр куобах тириититтэн кээнчэлээх, угунньалаах. Этэрбэскэ уллуҥ буолар матырыйаалы булар туспа ыарахаттардаах. Сатаабаппыт, кыайбаппыт, билбэппит да элбэх. Онуоха эбии “сатаабат эрээри тоҕо ылсыбыккыный!” диэн биир маастарбын дэнээччи этэн-тыынан олус улаханнык өһүргэппитэ. Ол да кымньыылаатаҕа буолуо: тоҕо үөрэҕэ суох хараҥа үйэҕэ олорон, өбүгэм сатаабытын мин сатыа суохтаахпыный?! Ханнык өй, кимтэн , хантан кэлбитин кыайан быһаарбаппын эрээри, ыраах айаҥҥа, торулуур тымныыга тыалы-кууһу аахсыбакка айаннаары сылдьар эдэр киһини сылаастык таҥыннарар санаа муоһалаабыт курдук. Сир да ортотугар тиийбэккэ ибили барар, хайдан хаалыан сөптөөх тириилэри уларытан, өбүгэм мындырын туһанан уларытар , саҥаттан тигэр санаа киирбэтэҕэ буоллар, мин бу таабырыны таайа охсорбор төһө бириэмэ барыа биллибэт.

— Табаарыстарыҥ да истэ-билэ сылдьан утары кэллэхтэрэ?

— Бааллар бөҕө. Ынах тириитин кыһыахтаан, көрдөһүүбүн быһа гымматах бырааппар Харайданов Алексейга махталым баһаам. 60 кыраадыс тымныыга ханна баран, хантан булан, куурдан, хатардан уллуҥ оҥоруом эбитэ буолла?

— Аны ону имитэриҥ? Биир туспа үлэ буолуо…

— Оннук. Хас эмэ күнү быһа эмэх мас уонна комбикорм хааһытын көөнньүөр диэри бэлэмнээн, тириини икки өттүнэн сыбаан, илиппитим, үһүс күнүгэр эрэ бэриннэ. Субалаан кэбистэхпинэ чарааһаан хаалыа, тааска, кырыылаах мууска хайа үктээтэхтэринэ бачча тымныыга, бу үлүгэр киһитэ-сүөһүтэ суох сиргэ атаххыттан матаҕын.

— Этэрбэһиҥ уллуҥун хайдах оҥордуҥ?

— Дьэ, кытаанах үлэ ол баар эбит. Кытаанах уллуҥ буолар таҥаһы оҥорон, үөрбүтүм эрээри иннэ бөҕөнү тоһутан, сүүтүгү тэһэн, тарбахтарбын хараҕалаан, син дьаныһан, сүллүгэстээн да туран, биир этэрбэс уллуҥаҕын уларытан тигэн баран, аны тиэриитэ баар ээ. Киһи эрэ көмөлөһүннэриилээх сатанна. Дьэ ол эрээри төһө табыгастааҕын кэппит киһи быһаарыа буоллаҕа Убаһа көп түүлээх тыһа төһө сылааһын билиэхпит.Быһыыта-таһаата төһө да баллайдар, үлэҕэ-хамнаска барсыаҕа. Хата, бу үлэни ылсаммын өбүгэм биир сатабылын, суруллубатах кистэлэҥин биллэҕим, сатаатаҕым!

— Киһиэхэ санаа дуоһуйуутуттан ордук туох күүс баар буолуой? «Бааска” да пиирмэни кытта киирсиэххэ ээ. Дьэ билбэтим. Ол эрээри өбүгэлэрбит барахсаттар билбиттэрэ буолуо диэн бүк эрэнэбин. Иккис куруму этэрбэһим сыыһа тигиллибитин баһын көтүрэн, саҥаттан тиктим. Онон айаҕа баата ыстааҥҥа батар , хамсанарын бобо туппатар диэн кэҥэтэн , арыый эрэллээхтик сананным.

— Хайдах ыраах айаҥҥа киһи кэтэр таҥаһын буоллун-хааллын диэн ыытыамый?!

Санаам буолбат. Эбиитин бырааһынньык эрэ, туох эрэ, саһыл истээх сонум сиэҕин көтүрэн, хат түү истээн оҥордум. Өссө саамай биир астынарым – куобах түүтүттэн ордук сылаас, сымнаҕас, намчы суох буолуохтаах. Ол иһин олус сиэдэрэй сон тиктим.

Дьэ ситигирдик , итиннэ эбии муруҥҥа, харыга кэтэр. Сис таҥаһа, сүүс таҥаһа, моойторук-элбэх хаттык таҥастары ааҕа да барбаккын. Бэргэһэтэ, үтүлүгэ туспа кэпсээн. Барыта төрүт үгэһинэн, Илгийээнэ аҕата сылгыһыт буолан, хайдах таҥнан-симэнэн ыраах айаҥҥа сылдьыбытын билэрэ да көмөлөстөҕө.

Дугуйдаан айанныыра нэдиэлэҕэ да лаппа тиийбэт бириэмэ хаалла. Изабелла Иннокентьевна кинини айаҥҥа барарыгар бэйэтэ таҥыннаран, алҕаан ыытар баҕалаах.

Оттон ханнык таҥас ордугун Дугуйдаан, Айылҕа уонна Бириэмэ быһаарыа турдаҕа. Сахаларга Сылаас Тыын улаханы быһаарыа диэн Эрэл куруук баар, оннук да буолуохтаах.

Анна Посельская
Текст, фотографии: таатта.рф

Сыһыаннах материаллар: