Аргунов Дмитрий Иванович – начальник МКУ «Управление культуры и духовного развития Мегино-Кангаласского улуса»
«Улуу айаннар суолларынан» кыайыы 75 сыла-Сахалин
2019 сыл сэтинньи 2 куннуттэн са5алаан 11 кунугэр диэри «Улуу айаннар суолларынан» экспедиция улуу кыайыы 75-сылыгар ананан Сахалин островка автомобильнай экспедиция5а сылдьан кэллибит. Экспедицияны иилээн са5алаан илдьэ сырытта Дальний Востокка Саха сиринээ5и постояннай представительствотын салайааччыта, Саха сирин правительствотын салайааччытын солбучайааччыта Георгий Дмитриевич Никонов.
1800-1900 сылларга сахалар Сахалин островка тиийэн олохсуйбуттара элбэх эбит, ол курдук биьи биир дойдулаахпыт Жанхаадыттан теруттээх Дмитрий Прокопьевич Винокуров Сахалинна тиийэн таба иитиитинэн дьарыктанан бас кес улахан баай 1000 кэринэ табалаах буолан «Король Оленей» диэн хос ааттаах киьинэн биллэр. Биллэн турар ханнык ба5арар история урукку кэм уерэтиллэн тердубут уйэтиллэн иьиэхтээ5э биллэр суол, Мэнэ-Ханалас улууьуттан оройуон баьылыга Николай Прокопьевич Старостин ейебулунэн ус киьи буолан экспедиция5а кыттыыны ыллыбыт.
Сахалин Саха сирин кытары майгынныыр айыл5алаах араас сиртэн хостонор баайдаах, 1879 сыллаахха Дальний Востокка бастакы нефть булуллар, булбут киьинэн Саха уола Филипп Павлов буолар. Ол туьунан Сахалин уьук ар5аа еттугэр турар Оха куорат улуустаа5ы кыраайы уерэтэр тумэлигэр информационнай стендэ5э туоьуланан турар. нефть булуллубут уонна кун бугун хостоно турар сиригэр сырыттыбыт бэрт дьикти кестуу сиртэн нефть бэйэтэ тахса турарын керер.
Сахалин остров оччотоо5у кэмнэ икки дойду буолан турар кэмэ, ол эбэтэр хотугу етте Сэбиэскэй былаас сирэ илинни етте Карафуто диэн ааттаах Япония сирэ буолар. Биир сурун суол Охотскай муора кытыытынан айан киьи хара5ын сехтерер биир кэм дойдубут кестуутугэр майгынныыр айыл5алаах дойду. Суолбут устун тухары араас оройуоннар тумэллэригэр тохтоон киирэн кэпсэтэн уерэтэн аастыбыт. бары тус историялаах араас кестууну былырга кэмтэн са5алаан аборигеннар олохторун дьаьахтарын, Дьопуонннары кытары сэрии кэмин кэпсиир тумэллэр буолаллар. Ногликинскай оройуоннаа5ы кыраайы уерэтэр тумэлгэ бэрт соьуччу керсуу буолла, тумэл директорынан улэлиир Татьяна Афанасьевна Картавых (Винокурова) тердулэрим сахалар диэн соьутта, эьээтэ Степан Дмитриевич Винокуров диэн Саха сириттэн кэлэн олохсуйбут киьи буолар эбит. Винокуров диэни истэн биьи тутатына ыйыталаьан Дмитрий Прокопьевич Винокуров айма5ын булан ыллыбыт диэн уердубут кэпсэттибит, сахалыы харысхал туттардыбыт уонна Саха сиригэр ынырдыбыт. Аныгыс куораппыт Поронайск диэн буолар биьи биир дойдулаахпыт бу Поронайскай оройуоннарынан сылдьыбыт олорбут, таба иитиитинэн уонна атыынан дьарыктанан Сахалин урдунэн биллэр баай киьинэн биллэр буолбут. Поронайск куорат ар5аа еттугэр Отасу диэн сиргэ дэрибинэ тэрийэр ол туьунан ону кытары оло5ун сырдатар информационнай стендэ, портрета Поронайскай оройуон тумэлигэр сырдатыллан турар. Оройуоннаа5ы тумэлгэ тереебут дойдутуттан ийэ буору а5алан Жанхаады нэьилиэгин баьылыга Иннокентий Эдуардович Яковлев туттаран хааллардыбыт. Дмитрий Прокопьевич Винокуров бэйэтин кэмигэр араас меккуердээх политическай боппуруостары таарыйар, ол курдук Дьоппуонары кытары ыкса сибээьи тутар сорох тугэнигэр аан дойду таьымнаах хамсаныылары туруорсар. Кини оло5ун туьунан ер сылларга уерэппит чинчийбит Николай Васильевич Вишневский сахалиннаа5ы историк, краевед, суруйааччы Отасу диэн кинигэ сурэхтээн олус учугэйдик сырдаппыт. Кинигэ авторын кытары экспедициябыт тумук куннэригэр Южносахалинскай куоракка керсен кэпсэттибит, ессе да5аны кинигэ5э киирбэтэх материаллар баалларын бэлиэтиир билигин да5аны оло5ун о5олорун туьунан уерэтэ сылдьарын уллэстэр, инники бииргэ улэлиир былааннары торумнастыбыт.
Биир дойдулаахпыт туьунан элбэ5и биллибит уерэттибит Саха сириттэн атын дойдуга тиийэн Дмитрий Прокопьевич Винокуров сурдээх интириэьинэй сорох тугэннэригэр ыарахан, ча5ылхай оло5у олорон ааспыт. Теье да араас боппуруостары туруорсубутун иьин кини бэйэтин дойдутугар бэриниилээ5ин, тереебут дойдутугар куустээх тапталын, меккуэрэ суох дьиннээх патриот буоларын кердерер.
Экспедиция куннэрэ бэрт тургэнник аастылар, мин олохпор бэлиэ тугэн, эбии билии буолан хатаннылар. Бу тэтим куннэргэ уьун айанна бииргэ сылдьыбыт экспедиция кыттыылаахтарыгар хас биирдиилэригэр бар5а махтал буолуохтун. Кэлэр келуенэ5э сырдатыы, уйэтитиии сурун сыаллаах бырайыак «Улуу айаннар суолларынан» куруук уунэ сайда, сана са5ахтары арыйа турдун диэн ба5а санаабын тиэрдэбин
